عشایر سنگسر مهدیشهر - سمنان

اقوام مستقر در استان سمنان را می توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول اقوامی بومی هستند که از گذشته های دور و قبل از اسلام به این سرزمین آمده و در آن ساکن شده اند مثل اقوام سنگسری ها، پروری ها و افتری های و نمونه های از این قبیل. دسته دوم گروه هایی هستند که از دوران کریم خان زند به این منطقه آمده اند. ایل ها و طوایف الیکایی، اصانلو، هداوند، عرب درازی و کتی از جمله این گروه ها به شمار می آیند.

مهم ترین گروه های عشایری در استان سمنان عبارتند از: ایل سنگسری، طوایف افتری، پروری، اعرابی، باصری در سمنان، ایل الیکایی، اصانلو، هداوند، عرب سرهنگی، عرب درازی در شهرستان گرمسار، عشایر خوار توران، عشایر طرود، عشایر پل ابریشم، گرابلی و گونیلی در شهرستان شاهرود و عشایر چهارده، کلاته و بادله در شمال دامغان و عشایر رسم در جنوب دامغان.

شهر مهدی شهر ( سنگسر سابق ) مرکز شهرستان مهدیشهر، خاستگاه ایل سنگسری است که خانوارهای عشایری از اواخر شهریور تا اواسط خرداد ماه در آن سکونت دارند .

سنگسری‌ها شاخص ترین کوچندگان دامنه‌های البرز هستند . آنها طولانی ترین مسیر کوچ جهان را طی می‌کنند به طوری که فاصله ی دورترین نقطه ی ییلاقی و قشلاقی آنان به بیش از 1500 کیلومتر می‌رسد.

عشایر ایل سنگسری از شیر گوسفند و بز، بیش از 32 نوع محصول لبنی تولید می‌کنند که برخی از آنها همچون وارهون(روغن زرد)، آرشه و لورئین در نوع خود منحصر به فرد است .همچنین آنان در تولید نوعی شکلات محلی به نام چیکو تبحر خاصی دارند . چیکو و روغن زرد که ماحصل تلاش عشایر ایل سنگسر است، بخشی از سوغات مهدیشهر را تشکیل می‌دهد .از دیگر فراورده‌های لبنی عشایر سنگسر می‌توان به شیر، ماست، توک، کره، خورش، رهون، درنه، سزمه، دوونه ( کشک )، سه جو، تفره و … اشاره کرد . 

از صنایع دستی منحصر به فرد و شاخص عشایر سنگسری می توان به چنگوم، پلاس و … اشاره کرد. چنگوم نوعی آویز مخصوص زنان و پلاس نوعی زیرانداز رنگارنگ است.

جشن نرون یکی از جشنهای کهن و اساطیری ایل سنگسر است. نرون یا انیران به معنای روشنایی بی پایان است. جشن نرون در مهدیشهر و بخصوص در بین عشایر ایل سنگسر از تاریخ 6 شهریور شروع شده و به مدت یک هفته ادامه می یابد .در این جشن گوسفندان نر زیبا و از نژاد اصیل قوچ سنگسری را آذین می کنند و در فضایی وسیع رهایشان می کنند. آنگاه انار را بر شاخ شان می کوبند تا تکه تکه شود و بعد آنها را رها می کنند تا در گله ازدیاد نسل کنند. فلسفه تکه تکه شدن انار همانا ازدیاد بیش از پیش نسل در دامهای سنگسری است.

همچنین شب نرون پایان سال حساب و کتاب گله داریست.

جشن تیرگان در میان سنگسری ها به جشن تیر مُ ای سیزده مشهور است. در سیزدهمین روز از ماه اوریا تقویم سنگسری (مصادف با 22 آبان ماه شمسی)، خانواده ها به دیدار بزرگ فامیل می روند، اشعاری از فردوسی و حافظ و افسانه های کهن منطقه سنگسر می خوانند و بدین شکل این جشن باستانی را پاسداری می کنند. در این جشن غذای محلی به نام “سیزده تامو” پخت می شود.