آموزش کاملا فارسی ساز دهنی - قسمت 1

هارمونیکا (Harmonica) یا سازدهنی (Mouth Organ) جزو سازهای بادی است و در خانواده سازهای زبانه آزاد (Free Reed Instruments) قرار می گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه (Reed) از جنس فلز است که تنها یک سرآن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبورجریان هوا موجب تولید صدای ساز می شود.

در دنیای بلوز، پاپ، جـاز و راک، صدای سازدهنی‌ ها به گوش مـی ‌رسند. سازی کوچک که انواع صداها از آن به گوش می رسد. آنچه که به وسیله لیتل والتـر(Little Walter)، جونیور ولز (Junior Wells)، هاولین ولف (Howlin’ Wolf)، جیمز کاتن (James Cotton) یا میک جگر (Mick Jagger) نواخته می‌شود همگی ساز دهنی یا هارمونیکا هستند، اما هر یک صدایی منحصر به خود دارند. هارمونیکا که نوای آن سالهاست روح و قلب جهانیان را تسخیر کرده، سازی ساده و بی‌ تکلّف است. از موسیقی کلاسیک گرفته تا کانتری گاوچران‌ها، از آهنـگهـای احساسی دور آتش کمـپ گرفته تا هیجان راک اند رول (Rock and Roll)، همه و همه با یک ساز ساده قابل اجرا هستند و کوچک و قابل حمل بودن و راحتی نوازندگی، آن را به یکی از پر طرفدارترین سازها تبدیل کرده است. اوتیس اسپن (Otis Span) پیانیست مادی واترز (Muddy Waters) که یکی از بزرگترین و تاثیر گذار ترین آهنگسازهای سبک بلوز است می گوید: هارمونیکا مادر گروه موسیقی بلوز است .

آموزش ساز دهنی

از این که یک نت را به صدا در آورید، بیایید بررسی کنیم یک سازدهنی چگونه کار می‌کند. شما می‌بینید که این ساز 10 سوراخ دارد که از شماره‌ی 1 تاشماره‌ی 10 نامگذاری شده‌اند. هرکدام از این سوراخها می‌توانند دو نتبا کشیدن (خروج هوا از سازدهنی)؛ بنابراین، تنها با 10 سوراخ مـی‌توانید20 نت را در بازه‌ی سه اکتاو (Octave) پوشش دهید.

بیایید در ابتدا به اکتاو پایینی نگاهی بیاندازیم. سازدهنی را در دست چپ، میان شصت و انگشت اشاره به سمتی که شماره‌ها رو به بالا باشند قرار دهید.

حالا، کمی دهان را باز نموده؛ دهان و فک کاملاّ ریلکس، لبهامرطوب، سوراخهای 1، 2 و 3 را پوشش داده، و به آرامی بدمید. هرموقع ماگفتیم در هارپ بدمید، باید بدانید این کار کمی قوی‌تر از دمیدن معمولیا‌ست. هنگامی که تنفّس می‌کنید، هوا از درون قفسه‌ی سینه‌ی شما، یعنی ازدیافراگم بیرون می‌آید. تأمّل کنید که قبل از به خواب فـرورفتن، چگونه نفس میکشید، این تنفّس از دیافراگم است. ما بعداً راجع به کنترل نفس بیشتر ازاینها صحبت خواهیم کرد؛ چون این امر در نواختن سازدهنی تأثیر به‌سزاییدارد.

تمام این نکات را هنگامی که سوراخهای 1، 2 و 3 را می‌کشید، نیز در ذهنداشته باشید. در ابتدا، شما برای صحیح قرار دادن لبها روی سوراخهای موردنظر، نیاز به تمرکز زیادی دارید. اجازه دهید لبها در حالت طبیعی رویسوراخها قرار گیرند. 

هرگاه لیزی ساز در دهان شما همانند لیزی یک ماهی قزل آلا شد، قرار گیری ساز در دهانتان صحیح می‌باشد. اگر صدای نتها کمی ریش ریشو غیرطبیعی بود، احتمالاً دلیل‌اش این است که لبهای شما به طورمناسبدرزگیری ننموده و مقداری هوا از بالا یا پایین لبانتان خارج می‌شود.

آن قدر با هارپ تمرین کنید تا درزگیری مناسب بدون احساس ناراحتی درقرارگیریلبها در دور سوراخها را فرا گیرید؛ احساس ناراحتی در قرارگیریلبها تنها باعث اشتباهات بعدی خواهد شد.

هنگامی که در سوراخهای 1، 2 و 3؛ دم یا بازدم می‌کنید، زبانتان را درپایین دهان قرار دهید. شما متوجّه خواهید شد حرکت دادن زبان به اطراف،باعث تغییر صدای نت می‌شود. ما تأثیر حرکات زبان را در حین نواختن بعداًموقعی که راجع به تأثیر زبان، انحراف نتها و سایر افکتهای ویژه صحبت می کنیم، خواهیم گفت. امّا ما اکنون فقط یک صدای خالص و ثابت می‌خواهیم.برای تحقّق این امر، تصوّر کنید کاری که از آن متنفّرید را به شما محولکرده‌اند و شما با ناراحتی می‌گویید:«اَه!»