از صفر تا صد پلاستیک ها: آشنایی با برخی اصطلاحات دنیای پلیمر
پلاستیکها از یک طرف مواد کاربردی و ارزانقیمت بوده و از طرفی دیگر بلای جان محیط زیست شدهاند.
جهان پلاستیکها پر از اصطلاحات گیجکننده است. حتی آن دسته از افرادی که بیشترین مصرف پلاستیک را دارند، بهسختی میتوانند در مورد آن نظر بدهند. در این مطلب به معرفی واژهنامهای پرداختهایم که بعضی از این اصطلاحات را توضیح داده است:
## افزودنیها یا Additives
در طول فرآیند ساخت پلاستیک، برخی ترکیبات شیمیایی به آن افزوده میشود تا این محصول از استحکام و ایمنی بیشتری برخوردار باشند. ضمن این که خواصی مانند انعطافپذیری بیشتر یا کمتر توسط افزودنیها تعیین خواهد شد. مواد ضدعفونی کنندهی آب، تاخیراندازهای شعله، سختیگیرها، نرمکنندهها، رنگدانهها و مهار کنندههای UV از افزودنیهای مشترک در بیشتر پلاستیکها هستند. برخی از این مواد افزودنی ممکن است حاوی مواد سمی بالقوه هم باشند.
## زیستتخریبپذیر یا Biodegradable
یک محصول زیستتخریبپذیر باید طی یک دورهی زمانی معین از طریق میکروارگانیسمها به مواد خام طبیعی تبدیل شود. زیستتخریب بودن یک ماده مفهومی فراتر از تجزیه شدن یا ضعیف شدن ساختار آن دارد. از این رو، وقتی گفته میشود که این پلاستیک تجزیهپذیر است، به این معنا است که قابلیت تبدیل شدن به قطعات کوچکتر پلاستیک را دارد. تا کنون هیچ استانداردی برای مفهوم زیستتخریبپذیر استفاده نشده است و گاهی اوقات تولیدکنندگان پلاستیک، تعریف متناقضی از این واژه ارایه میدهند. در حال حاضر، در بعضی مناطق استفاده از برچسب زیستتخریبپذیر ممنوع شده است. این ممنوعیت تا زمانی که استانداردی برای آن تعریف شود، ادامه دارد.
## بیوپلاستیکها یا Bioplastics
این اصطلاح شامل طیف گستردهای از پلاستیکها میشود که ترکیبی از سوختهای فسیلی و مواد زیستی هستند. این نوع پلاستیک، زیستتخریبپذیر شمرده میشود. در حالی که پلاستیکهایی که بر پایهی مواد زیستی ساخته شدهاند، زیستتخریبپذیر نیستند. بهعبارتی دیگر، هیچ تضمینی وجود ندارد که یک بیوپلاستیک از منابع سوختی غیرفسیلی یا غیر سمی ساخته شود و حتما زیستتخریبپذیر باشد.
## قابلیت کمپوست شدن؛ Compostable
یک شی به شرطی قابلیت کمپوست شدن را دارد که بتواند در محیط کمپوست مناسب، به عناصر طبیعی خود تجزیه شود. بعضی از پلاستیکها قابلیت کمپوست شدن را دارند. با این حال این موضوع به آن معنا نیست که میتوانند در هر شرایطی به کمپوست تبدیل شوند. زیرا برای زیستتخریبپذیری کامل نیاز به گذر مدت زمان خاص و گرمای بسیار بالاتر دارند.
استانداردها و گواهینامههایی در خصوص پلاستیکهای قابل کمپوست وجود دارند. اما بیشتر آنها تنها در مقیاس صنعتی اعتبار دارند؛ شرایطی که حداقل آن دمای 130 درجهی سانتیگراد است. پلاستیکهای قابل کمپوست، بخشی از برنامهی استفاده از بقایای مواد غذایی در شهرهای بزرگی مانند سیاتل، مینیاپولیس و نیویورک هستند.
## لوازم ماهیگیری Ghost nets/fishing/gear
اغلب ابزار ماهیگیری از پلاستیک ساخته شده است و بسیاری از آنها در محیط دریاها و اقیانوسها رها شدهاند. این ابزار شامل تورهای ماهیگیری، تلهها، شناورها و دیگر لوازم است. بقای این ابزارها میتواند تهدیدی برای زندگی لاکپشتها، نهنگها، کوسهها، دلفینها، ماهیها و مرغان دریایی باشد؛ ضمن این که قابلیت کشتن مرجانها را هم دارد. بنا بر نتایج یک برآورد، سالانه صدها هزار تن از ابزارهای ماهیگیری در اقیانوسها باقی میمانند.