دریافت‌های متفاوت از پیام‌های رسانه‌ای

سواد رسانه ای
منتشر شده در 02 بهمن 1400

هر پیام رسانه‌ای از نظر شکل دریافت و فهم توسط مخاطب به سه قسمت متن زیرمتن و فرامتن تقسیم می‌شود. متن در واقع پیام واضح و صریح رسانه است که می‌توان گفت اکثر مخاطبان برداشت واحد و یکسانی از آن دارند یعنی بر همان چیزی دلالت می‌کند که هست. به‌عنوان مثال داستان یک فیلم با موضوع تقابل یک کشاورز با آسیابان روستا را در نظر بگیرید. این فیلم به مخاطب نشان می‌دهد که آسیابان به خاطر اینکه مردم برای آرد و نان خود به او احتیاج دارند از آن‌ها سواستفاده می‌کند. این تقابل واضح و صریح در فیلم وجود دارد و همه آن را به‌خوبی درک می‌کنند. 


زیرمتن برداشت و تفسیر مخاطب از متن است. در اصل رسانه‌ها نشانه‌هایی را طراحی می‌کنند تا به‌صورت غیرمستقیم پیامشان را به ما منتقل کنند. مخاطب هم به نسبت درک دانایی شرایط اجتماعی و تاریخی‌اش نشانه‌ها را رمزگشایی کرده و پیام رسانه را دریافت می‌کند. مثلا در فیلم آسیابان نسبت به شرایط سیاسی و اجتماعی می‌توان برداشت‌هایی مانند استثمار یا فساد اقتصادی را از فیلم داشت. 


فرامتن قسمت سوم یک پیام است که فراتر از اثر یا حتی خارج از اراده و خواست رسانه و مخاطب است. مثلا اگر فیلم آسیابان در کشوری دیکتاتوری پخش شود احتمالا آسیابان را به رهبر آن کشور نسبت می‌دهند در حالیکه تولیدکننده آن پیام هدفش این مسئله نبوده است.

دیدگاه کاربران