میراث رومانو ها در ایران ، روستای زرگر

مثل این که زر پاشیده باشند روی خاک ، زمین‌های کنار جاده طلایی است . فرقی نم ‎‌کند از کدام طرف نگاه کنی . راهی که به روستا می‌رود ، یک جاده باریک است و در حاشیه‌اش گندمزارهای فراخ . گندم‌ها زیر آفتاب ظهر مثل طلا می درخشند و نسیمی که پیوسته و آرام می‌وزد ، پریشان شان می‌کند .

« زرگر » نام روستای کوچکی است پس از آبیک ؛ در جاده‌ای که از تهران به قزوین می‌رود . همان جا که روی یک تابلوی رنگ پریده آبی نامش را نوشته‌اند . روی همین تابلو کلمه دیگری هست که تمام راز این روستا در آن ریخته است : « زبان محلی : رومانو » !

روستای زرگر در 30 کیلومتری قزوین در شهرستان آبیک قرار دارد . مردم این روستا ایرانی و اروپایی هستند ! به زبان فارسی و ترکی و رومانیایی صحبت میکنند و به زبان لاتین مینویسند و میخوانند !

اهالی روستای زرگر از وقتی که یادشان می‌آید ، به جز زبان فارسی یک زبان دیگر هم داشته‌اند . زبانی که زبان مادری آنهاست ؛ به آن می‌گویند « رومانو » . اصلا همین زبان است که حالا نام روستا را بر سر زبان‌ها انداخته . غریبه‌هایی که از جاده می‌گذرند راه شان را کج می‌کنند تا کوچه پس کوچ ‎‌های روستا و از هر رهگذری می‌پرسند که این زبان مادری عجیب که هیچ شباهتی به فارسی ندارد ، چه قصه‌ای دارد ؟ گردشگران از راه‌های دور می‌آیند و با نگاه های پرسشگر زرگری‌ها را متوقف می‌کنند که از روزگار رفته ، از پدران شان و از روایت‌های زبانی بگویند که حالا برایش افسانه‌ها ساخته‌اند .

ساکنان روستای زرگر خودشان هم نمی‌دانند که دقیقا از کجا و چه وقت در این نقطه از ایران ساکن شدند. از روم آمده‌اند یا از هند یا این که زمانی جزو روماهای ترکیه بوده‌اند و حالا سر از نقطه‌ای در چند کیلومتر آبیک درآورده‌اند . آنچه همه ساکنان روستا درباره آن اشتراک دارند، یک نکته است و آن این که اجدادشان هر که بوده‌اند در یک مقطع تاریخی و به دلایلی که تقریبا برای هیچ‌کس روشن نیست ، در روزگاری دور از نقطه‌ای در شمال و شاید هم از نقطه‌ای از جنوب وارد ایران شدند و مانده‌اند و حالا میراث شان همین زبان رومانو است که نوشتنش به فارسی اگرچه غیرممکن نیست اما آسان هم نیست .

این که ساکنان روستای زرگر از کجا آمده‌اند بیش از آن که روایت‌های مستند و قطعی داشته باشد ، آمیخته به قصه‌ها و شاید افسانه‌هایی شده که شماری از پژوهشگران و افراد مطلع روستا که درباره پیشینه تاریخی روستای زرگر مطالعاتی داشته‌اند ، همه آنها را رد می‌کنند . 

بعضی از این روایت‌ها سابقه رومانوها در ایران را تا چند هزار سال پیش عقب می‌برد و نیاکان آنها را رومی‌هایی که زمانی در جنگ‌ها به ایران آمده و ماندگار شده‌اند، معرفی می‌کند و برخی دیگر هم ساکنان روستای زرگر را از نسل رومی‌هایی دانسته که در زمان حمله اسکندر وارد خاک ایران و بعدها این‌جا ماندگار شدند . روایت دیگری که درباره این روستا نوشته‌اند این که در جنگ ایران و روم ، شماری از رومانوها به دست پادشاه ایران اسیر شدند اما بعدها مورد عفو پادشاه قرار گرفتند و در نزدیکی قزوین یعنی همین روستای فعلی زرگر ساکن شدند اما این روایت‌ها چقدر به واقعیت نزدیک است ؟