برزخ و آخرت چگونه است

عالم برزخ متوسط بین دنیا و آخرت است و برخی خصوصیات این جهان را از قبیل «محدودیت زمانی» داراست ولی در عین حال به عالم عقبی مربوط می شود و اولین مرحله عالم ملکوت است اموات با بدن برزخی (بدن مثالی و نوری) در برزخ به سر می برند، نه با این بدن و جسم مادی. این جسم مادی در قبر تبدیل به خاک می شود و نیازی به آب و غذا و پوشاک ندارد.بدن برزخی انسان ها نیز بر حسب اعمال و کردار نیک آنها از نعمت های بزرخی بهره مند هستند. یا براساس کارهای زشت و ناپسند خود در عذاب آتش برزخی، معذبند. 

واژه قبر در بسیاری از روایات به معنای برزخ است و منظور از فشار قبر یا سؤال و جواب نکیر و منکر در شب اول قبر شب اول انتقال انسان از این دنیا به عالم برزخ می باشد. در نتیجه اول شبی که انسان از دنیا رفته شب اول برزخ (قبر) او حساب می شود و آنچه به فشار قبر مربوط می شود عذابی برزخی مربوط به شب اول مرگ آدمی است.در نتیجه اگر کسی را حیوانات درنده بخورند یا در دریا غرق شود از شب اول قبر معاف نیست. براساس روایات و همچنین با توجه به ارتباط نسبی که بدن برزخی با بدن مادی پنهان در زیر خاک دارد؛ ارواح انسانی در برزخ، براساس منزلت و فضایلی که در دنیا داشته ‏اند، امور دنیوی را درک کرده اند حتی به خانواده خود سر می ‏زنند و آنها را زیارت می ‏کنند. این امر می ‏تواند در هر زمانی و برای هر فردی باشد؛ ولی روز جمعه کمترین و مشخص‏ترین زمانی است که در روایات وجود دارد. 

 در این باب، تنها به ذکر دو روایت بسنده می‏کنیم: 1 . اسحق‏بن عمار از امام کاظم(ع) پرسید: آیا مؤمن خانواده خویش را زیارت می‏کند؟ فرمود: آری. گفتم: چقدر؟ فرمود: بر حسب فضایلشان. پاره‏ای از آنان هر روز و پاره‏ای هر سه روز، خانواده خود را زیارت می ‏کنند.  

اسحق بن عمار می‏گوید: در اثنای کلام حضرت، دریافتم که می فرمود: کم‏ترین آنان هر جمعه (خانواده خود را زیارت می‏کنند) پس گفتم: در چه ساعتی؟ فرمود: هنگام زوال خورشید، یا مثل آن؛ پس خداوند فرشته‏ ای را با او روانه می کند تا چیزهایی را به او نشان دهد که شاد شود و از وی چیزهایی را بپوشاند که او را غمگین سازد. (محمد بن ابراهیم کلینی، کافی، به تصحیح علی‏اکبر غفاری، ج 3، کتاب الجنائز، ص 231، روایت پنجم). 

2. امام صادق(ع) فرمود: «به درستی که مؤمن خانواده خویش را زیارت می ‏کند. پس آنچه را دوست دارد، می ‏بیند و آنچه را ناخوشایند دارد از او پوشیده می ‏شود؛ و به درستی که کافر خانواده خویش را زیارت می کند. پس می بیند آنچه ناخوشایند اوست و از او پوشیده می‏شود آنچه را دوست ندارد.  

امام(ع) فرمود: پاره‏ای از ایشان هر جمعه زیارت می‏کنند و پاره‏ای بر حسب عمل خود زیارت می‏کنند» (همان، ص 230، روایت اوّل).  

مسأله عالم برزخ و چگونگی آن از مباحث دقیق در فرجام‏ شناسی است و آیات و روایات متعددی به این بحث پرداخته است.بسیاری از حقایق هستی و خصوصا حقایقی که در ماوراء جهان طبیعت وجود دارد، برای ما مجهول است. البته این ندانستن، بیشتر در کم و کیف و چگونگی آن حقایق است؛ ولی اصل آن حقایق را عقل و وحی در جای خود اثبات کرده‏ اند و ما نسبت به آن آگاهی داریم. البته علم ما به کنه و ماهیت آن حقایق بسیار محدود است؛ مگر برای عده کمی که با سلوک عملی در همین دنیا به آن عوالم راه یافته باشند و علم اجمالی آنها به علم تفصیلی تبدیل شده باشد. از این رو، سنخیت و چگونگی بدن‏های برزخی برای ما به صورت کامل و دقیق روشن نیست؛ ولی در عین حال از مجموعه آیات و روایات و تحلیل‏های عقلی می ‏توان دورنمایی از کم و کیف بدن برزخی را تصویر کرد.  

قبل از تفسیر اجمالی مطلب، توجه به چند مطلب ضروری است: الف) در تمام عوالم هستی (عالم مادی، برزخ و قیامت) انسان دارای بدن است و در هیچ عالمی بی بدن نیست؛ به دلیل این که روح حقیقتی است عین تعلق به بدن و در متن و ذات روح، تعلق به بدن خوابیده است. از این رو، ممکن نیست که روح باشد و بدنی در کار نباشد. پس اگر انسان در عالم طبیعت، برزخ و قیامت، دارای روح است ـ که هست ـ واجد بدن نیز خواهد بود.  

 ب ) هر یک از عوالم هستی دارای نظام، احکام، آثار و قوانین مخصوص به خود است؛ یعنی، در عالم طبیعت قوانینی حاکم است غیر از سننی که بر عالم برزخ حکم‏فرماست؛ و در عالم برزخ نظامی وجود دارد که در عالم قیامت وجود ندارد و در عالم قیامت، آثاری است که در دو عالم برزخ و ماده نیست. از این رو، بدنی که در عالم طبیعت است هم سنخ با قوانین حاکم بر این دنیا است؛ و این بدن غیر از بدن برزخی است.