داستان رقص سماع داستان رشد روحی و معنوی است. رشدی که صوفیان را به عشق ناب الهی و پروردگار جهانیان نزدیک و نزدیکتر میکند. صوفیان به آواز و ترانههای عرفانی که در مجلس ذکر جلی خوانده میشود سماع میگویند. در این مراسم درویشان با شنیدن سماع از خود بیخود میشوند و به حرکاتی دست میزنند که آنها را به ذات اقدس الهی نزدیک میکند. پس صوفیان در یک محفل دور هم جمع میشوند و با خواندن اشعار و آوازهایی معنوی تحت تاثیر قرار گرفته و به حالت رقص و پایکوبی درمیآیند. در این مراسم از ادوات و سازهای موسیقایی هم بهره مناسبی برده میشود. آلات موسیقی دف و نی از مهمترین سازهایی هستند که در مراسم رقص سماع مورد استفاده قرار میگیرد. اما چرا؟ دف از منظر دروایش یکی از مهمترین سازهای عرفانی است به این خاطر که اولین آلت موسیقی بوده که در زمان ورود پیامبر اکرم به مدینه نواخته شده است. نی هم که از تعابیر عرفانی و صوفیانه زیادی برخوردار است و از آن به عنوان نشانگر ماهیت انسان و نمادی از عالم صغیر یاد میکنند.