حقوق مالکیت معنوی که از آن با عنوان حقوق مالکیت فکری نیز یاد می شود شامل حقوق مربوط به آفرینش ها و خلاقیت های فکری و ذهنی انسان در زمینه های مختلف نظیر ابداعات ادبی، هنری ، علمی ، صنعتی ، فناوری و علایم تجاری و طرح های صنعتی مورد استفاده در تولید و تجارت است.حقوق مالکیت فکری دربرگیرنده آن دسته از حقوق قانونی و علایق مالکانه است که ناشی از فعالیت های ذهنی در حوزه های هنری ، ادبی ، علمی ، صنعتی و غیره می باشد.این حقوق زمینه انتفاع مادی اثر یا خلاقیت ، ارتقاء و اشاعه ی آن را برای صاحب اثر یا خلاقیت فراهم می نماید.
در این رابطه ، توجه به این نکته حائز اهمیت است که در حقوق مالکیت فکری از ایده حمایت نمی شود، به بیانی دیگر، ایده تا زمانی که تجلی پیدا نکرده و اجرایی نشده است از آن حمایت نمی شود. برای مثال ایده رادیو اگر در ذهن مارکونی می ماند، حقوقی هم نداشت ولی زمانی که اظهار می شود و قابلیت اجرا پیدا می کند، قانون از آن حمایت می کند.
بنابراین، زمانی که ایده " اجرایی" شود ، آنگاه قابلیت ثبت به عنوان اختراع را می یابد. لازم به توضیح است، در اختراع ایده هایی قابل حمایت است که سه شرط ذیل را داشته باشند:
1. جدید باشند.
به موجب قانون، ابتکار جدید عبارت است از آنچه که در فن یا صنعت قبلی وجود نداشته و برای دارنده مهارت عادی در فن مذکور معلوم و آشکار نباشد.
همان طور که گفته شد، اختراع باید از لحاظ اقتصادی و عملی فوراَ قابل استفاده باشد، زیرا قوانین علمی که ممکن است بعداَ منشاء نتایج مهمی گردند از لحاظ مادی ارزش اقتصادی ندارند.
اختراع باید نوآوری داشته باشد و قبلاَ شناخته نشده باشد ، زیرا در این صورت هر کس می تواند از آن استفاده کند و اکتشافات قبلی را اشخاص نمی توانند به عنوان اختراع در انحصار قرار دهند.
مدت حق استفاده انحصاری از اختراع در همه کشورها به یک اندازه نیست و اغلب بین 16 الی 20 سال است و در قانون ایران مدت آن 20 سال است .کسی که حق استفاده انحصاری از اختراع را دارد باید همه ساله با پرداخت حق الثبتی به صندوق ثبت علاقه خود را به ادامه انحصاری بودن اختراع اعلام دارد و اگر در موعد مقرر حق الثبت مربوطه را نپردازد اماره ای برای انصراف مخترع است و از آن پس همه کس می تواند از آن استفاده کند منتهی برای اینکه حقی تضییع نشود مدت سه ماه برای مخترع مهلت در نظر گرفته شده که درصدد تجدید ثبت آن برآید و یک سه ماه دیگر نیز به عنوان آخرین مهلت مقرر داشته که هرگاه در این مدت دو برابر حق الثبت مقرره را بپردازد باز قانون از حق انحصاری او حمایت خواهد کرد وگرنه پس از انقضای شش ماه اختراع باطل بوده و تمام افراد حق استفاده از آن را خواهند داشت